ενδοσπόρια

Είδη αναπαραγωγικών μορφών των βακτηρίων και των κυανοφυκών. Στην πραγματικότητα, αποτελούν προϊόντα της αντίδρασης του βακτηριακού ή του κυττάρου του κυανοφύκους σε αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα βακτήρια κατασκευάζουν παχύτοιχα κύτταρα, με μεγάλη ανθεκτικότητα σε δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντος, όπως η ξηρασία ή οι υπερβολικά υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες. Αυτά ακριβώς είναι τα ε. Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας ενός τέτοιου σπορίου από κάποιο βλαστητικό κύτταρο, συντελούνται μεγάλες μεταβολές στις πρωτεΐνες του κυτταροπλάσματός του. Τα περισσότερα από τα υλικά του κυτταροπλάσματος συγκεντρώνονται σε μια μικρή μάζα, η οποία δεν περιέχει καθόλου νερό, και σκεπάζονται από ένα παχύ τοίχωμα που σχηματίζεται. Ο πυρήνας (πυρηνική περιοχή) συνήθως εμφανίζεται ως ένας δακτύλιος μέσα στο τοίχωμα του σπορίου. Ο όγκος του σπορίου μπορεί να αντιστοιχεί και στο 1/10 του όγκου του αρχικού κυττάρου. Το ελάχιστο νερό που παρέμεινε στο ενδοσπόριο συνδέεται με τα υλικά του σπορίου και έτσι δεν είναι διαθέσιμο για άλλες χημικές αντιδράσεις. Οι μεταβολικές δραστηριότητες μειώνονται τόσο ώστε δεν μπορούν να γίνουν αντιληπτές. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη εξαίρεση του κανόνα που χαρακτηρίζει τη ζωή ως σύνολο μεταβολικών διεργασιών. Ε. βακτηρίων έχουν τοποθετηθεί σε δοχεία με υψηλό κενό και στη θερμοκρασία του υγρού ηλίου (-269° έως -271°C), χωρίς να χάσουν την ικανότητά τους να δίνουν ενεργά κύτταρα μόλις οι συνθήκες αποκατασταθούν. Πρέπει να αναφερθεί ότι ορισμένα βακτήρια μπορούν να αντιμετωπίσουν θερμοκρασίες υπό το μηδέν, ενώ ο μεταβολισμός τους συντελείται κανονικά. Οι φυσιολογικές διαδικασίες που δίνουν το σήμα για να αρχίσει η βλάστηση (επαναφορά ενός κυττάρου στη φυσική του κατάσταση) ενός σπορίου δεν είναι ακόμη γνωστές, όμως σημαντικό βήμα αποτελεί η διάρρηξη του παχύτοιχου τοιχώματος, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η ενυδάτωση του σπορίου. Στα κυανοφύκη, ε. ονομάζεται ένα είδος σπορίου που σχηματίζεται από αλλεπάλληλες διαιρέσεις του κυτταροπλάσματος μέσα στο κύτταρο. Σε αυτή την περίπτωση, το κυτταρικό τοίχωμα μετατρέπεται σε σποριάγγειο, δηλαδή σε κάποια θήκη που περιέχει τα σπόρια. Το σποριάγγειο σπάζει και τα σπόρια ελευθερώνονται για να βλαστήσουν μια ορισμένη στιγμή. Σε αντίθεση με τα βακτήρια, στα κυανοφύκη, τα ε. είναι τυπικά αναπαραγωγικά κύτταρα που στερούνται κίνησης. Σπόρια αντίστοιχα με τα ε. των βακτηρίων σχηματίζονται και από τα κυανοφύκη και αποκαλούνται ακίνητα.